Fiiller bir varlığın veya kavramın somut ya da soyut herhangi bir hareketini, oluşunu, durumunu ve kılışını anlatan kelime türleridir. Cümlede söz dizimsel ve anlamsal yapıları kurup geliştiren sözlük birimler olarak da işlevleri vardır. Fiiller bağlamdan hareketle farklı anlamlara ve işlevlere sahip olurlar. Bu özelliklerinden dolayı incelemeye tabi tutulduklarında farklı gruplara ayrılarak incelenirler. Mental fiiller (mental verbs), zihin yoluyla meydana gelen durum ve olayları anlatan, herhangi bir hareketi karşılamayan, bazen isteğe bağlı olarak bazen de istem dışı gerçekleşen, mental durum ve süreci, duyguyu, bir davranışı, arzu ve isteği ve algıyı ifade eden çok yönlü anlam genişliğine sahip fiillerdir. Bu çalışmada, 14’üncü yüzyılda tarihî Harezm Türkçesi ile yazılmış Mu’înü’l-Mürîd adlı manzum didaktik eserde kullanılan mental fiiller incelenmiştir. Tespit edilen mental fiiller dört ana gruba ayrılmış (duyu, duygu, idrak, açıklama); her grup da kendi içinde alt gruplara bölünmüştür. Dört ana başlığın dışında oluşan alt başlıklar, eserin bağlamına göre şekillendirilmiştir.

Harezm Türkçesi, Mu’înü’l-Mürîd, mental fiiller, tematik sınıflandırma.

Verbs are types of words that describe any concrete or abstract movement, formation, state and behavior of an entity or concept. They also have functions as lexical units that establish and develop syntactic and semantic structures in a sentence. Verbs have different meanings and functions depending on the context. Because of these features, verbs are examined by dividing them into different groups. Mental verbs are verbs that describe situations and events that occur through the mind, do not correspond to any movement, sometimes occur voluntarily and sometimes involuntarily, and have a versatile range of meanings that express mental states and processes, emotions, behaviors, desires and wishes and perceptions. In this study, the mental verbs used in the verse didactic work Mu’înü’l- Mürîd, written in historical Khwarezm Turkish in the 14th century, are examined. Identified mental verbs are divided into four main categories; each category is divided into subgroups within itself. The subheadings formed outside the four main headings are shaped according to the context of the work.

Khwarezm Turkish, Mu’înü’l-Mürîd, mental verbs, thematic classification.