Bu çalışmanın amacı ortaokul (5-8. sınıf) Türkçe ders kitaplarında okuma becerileri konusu kapsamına giren metin türleri, okuma etkinlikleri ve metin altı sorularını PISA’da sunulan üç boyutlu okuma becerisi değerlendirme çerçevesine (metin türleri, bilişsel süreçler ve sorular) göre bütüncül olarak incelemektir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. İnceleme nesnesi 2023-2024 eğitim-öğretim yılında ortaokullarda (5-8. sınıf) okutulması kararlaştırılan Türkçe ders kitaplarıdır. Ders kitapları random olarak seçilmiştir. Analiz sürecinde hem betimsel analiz hem de içerik analizinden yararlanılmıştır. Geçerlik için değerlendirmeciler analiz sürecinde sürekli iletişim hâlinde olmuştur. Güvenirlik için ise araştırmacı ve uzman bir Türkçe öğretmeni tarafından karşılaştırma yapılmış ve değerlendirmeciler arası güvenirlik katsayısı %88 bulunmuştur. Sonuç olarak tüm sınıf düzeylerinde metin türü olarak devamı olan, tek kaynaklı ve öyküleyici metin türüne sıklıkla yer verildiği görülmüştür. Dijital, çok kaynaklı, etkileşim ve yönerge türündeki metinlere hiç yer verilmemiştir. Bilişsel süreçlerde tüm sınıf düzeylerinde sıklıkla bilgiyi tarama ve gerçek anlam düzeyindeki sorulara yer verilmiştir. Değerlendirme ve derinlemesine düşünme sürecine ise çok az yer verilmiştir. Akıcı okuma sürecine hiç yer verilmemiştir. Tüm sınıf düzeylerinde sorular kategorisinde en fazla kısa cevaplı sorulara yer verildiği, açık uçlu sorulara ise çok az yer verildiği görülmüştür.

PISA, okuma okuryazarlığı değerlendirme çerçevesi, Türkçe ders kitapları.

This study aims to holistically examine the text types / genres, reading activities, and subtext questions related to reading literacy in Turkish textbooks for secondary school students (grades 5-8) using the three-dimensional reading literacy assessment framework presented in PISA. The study used the document review technique, a qualitative research method, and focused on Turkish textbooks for the 2023-2024 academic year. The textbooks were randomly selected and both descriptive and content analysis were used. To ensure validity, the evaluators maintained constant communication during the analysis process, and for reliability, a comparison was made between the researcher and an expert Turkish teacher, which resulted in a reliability rate of 88%. The results showed that continuous, single-source and narrative text types / genres were frequently included at all grade levels, while digital, multisource, interactive and instructional texts were not included at all. Cognitive processes focus on information scanning and literal meaning with little evaluation and deep thinking. There was no emphasis on fluent reading. The most common question type was short-answer at all grade levels, with openended- rarely included.

PISA, reading literacy assessment framework, Turkish textbooks.